تاریخچه مرغ سحر
مرغ سحر نام تصنیف مشهوری است که به خاطر معنای آزادی خواهانه و نثر روان آن در حافظه تاریخی ایرانیان علی الخصوص خوانندگان و هنرمندان عرصه موسیقی ایران جایگاه مهمی را به خود اختصاص داده است.
این تصنیف در کوران حوادث پس از سقوط سلسله قاجار و روی کار آمدن پهلوی سروده شده است. اسماعیل نواب صفا، ترانه سرای مشهور، ناله مرغ سحر ملک‌الشعرا را مربوط به حوادث دوران محمد علی شاه و بستن مجلس شورای ملی و بلاتکلیفی مملکت در لحظاتی بسیار حساس انگاشته است. وی با اشاره به روایتی از زبان موسی نی داود، می افزاید: درغیر این‌صورت، رضاشاه پس از شنیدن این شعر و آهنگ، مجریان آن را مورد محبت قرار نمی داد. هرچند رضاشاه به بازماندگان خودکامگی محمد علی شاهی محبت داشت. وانگهی، از زبان یکی از دو برادر سازنده آهنگ مرغ سحر، می گوید: در واقع ترانه‌ایست که استاد بهار برای مخالفت با رضاشاه سروده است! که این سخن با آن سخن متضاد است.
نخستین اجرای تصنیف مرغ سحر در هفتم تیر ۱۳۰۶، روزنامه ناهید که در زمینه طنز مطالبی را منتشر می‌کرد روی کار آمد. تین روزنامه جشنی به مناسبت آغاز هفتمین سال انتشار خود در باغ اقای سهم دوله بر پا کرد و تصنیف مرغ سحر در دستگاه ماهور را به عنوان اثر طبع یکی از اساتید سخن درآن جشن به صحنه اجرا گماردند. متن شهر این ترانه نیز پیوست اولین شماره سال هفتم این روزنامه شد.
این تصنیف که تازه روی کار آمده، به «مرغ سحر» و یا «ناله مرغ سحر» مشهور شد. هر چند در آن زمان کسی به درستی نمی دانست که ملک شعرا بهار سراینده آن است، اما به علت حجم بالای ادبی آن به مرور نام سراینده از پرده ابهام خارج شد و همه متوجه شدند که بهار، سراینده آن است. در سالیان بعد مرغ سحر با صدای ملوک ضرابی و سپس توسط قمرالملوک وزیری اجرا شد که بی درنگ دل ذهن ها و دل های همه مردم جای پیدا کرد. آهنگ این اثر، در دستگاه ماهور، اثری از مرتضی نی داوود، بارها توسط هنرمندان مختلف ایران اجرا شده است که از جمله می‌توان به اجرای نادر گلچین و همچنین اجرای بدیع با صدا و نوازندگی و گیتار فرهاد مهراد اشاره کرد. یکی از محبوب‌ترین اجراهای این تصنیف از محمدرضا شجریان است که اغلب به خواست مردم مکرراً در کنسرت‌های او به گوش می‌رسد.
ویولن سازی است با رپرتواری بسیار گسترده. قدمت ساخت، رسیدن به سطح کمال از حیث سازگری، جهانی بودن، گستره صوتی وسیع، قابلیت و توانمندی ذاتی در اجرای موسیقی و نقش بی مانند در همنوازی و... از مولفه هایی هستند که از گذشته تا امروز، باعث گشته اند تا آثار بی شماری توسط آهنگسازان هر دوره برای این ساز تصنیف گردد و ویولن را دارای رپرتواری بی نظیر گرداند. از این رو، آشنایی با تمامی آثار تصنیف گشته برای این ساز کاری است بس دشوار و زمان گیر وهدف از نگارش این مقاله نیز، معرفی کلیه آثار تصنیف گشته برای این ساز نیست.
بلکه هدف، سعی بر معرفی "منتخبی" است از از آثار فاخر این ساز که دارای خصوصیاتی چون زیبایی موسیقی، متحول سازی تکنیک نوازندگی، مقدمه گردیدن بر تصنیف دیگر آثار جاویدان و یا اجرای های افزون تر امروزی نسبت به دیگر آثار ویولن و ... می باشد.
"فهرست آثار ویولن" که حاصل دو دهه تلاش پیوسته نگارنده در زمینه گرد آوری و مطالعه آثار این ساز می باشد، از جهات گوناگون می تواند توسط نوازندگان، هنرجویان و علاقه مندان به ویولن مورد بررسی قرار گرفته و مفید باشد.
این فهرست شامل تعداد81 مورد در47 بند در بخش کنسرتو ویولن ها، و تعداد 19 مورد در 18 بند آثار برای ویولن و ارکستر و تعداد 140 مورد در 76 بند آثار برای ویولن به همراهی پیانو و و تعداد 49 مورد در 8 بند آثار ویولن تکنواز و تعداد 42 مورد در 11 بند دیگر آثار بوده و در مجموع شامل معرفی تعداد 331 اثرمی باشد.
چند نکته، اول آنکه تقدم و تاخر معرفی این آثار در این نوشته، بر حسب ترتیب حروف الفبای انگلیسی نام آهنگسازان بوده و ترتیب آثار بیانگر توالی دوره های مختلف سبک آهنگسازی و... نمی باشد. دوم، نگارنده با توجه به عواملی چون به کارگیری نام اصلی قطعات توسط نوازندگان (در اکثر موارد) و عدم ترجمه آنها، همچنین یکسان نمودن "روش اطلاق نام" کلیه قطعات این فهرست، مصمم به نوشتن اسامی با نام اصلی به زبان فارسی گشتم و از ترجمه اسامی خودداری نمودم.
سوم، گاه بخش همراهی کننده- ارکستر و یا پیانوی- پاره ای از آثار، توسط نوازندگان با یکدیگر جایگزین می گردند و بنابراین ممکن است در یک اجرا توسط هنرمندان اثری که برای مثال برای ویولن و ارکستر تصنیف گشته، توسط ویولن و پیانو اجرا گردد. چهارم، در هر مورد که برای مشخص کردن بهتر یک اثر، نیاز به معرفی شماره اپوس آن بوده است، این کار انجام گردیده است.
I-Violin Concertos and double Concertos:
1-Accolay: Violin Concerto No,1
آکولای: کنسرتو ویولن شماره 1
2-Bach(J.S): Violin Concertos Nos: 1-2
باخ: کنسرتو ویولن شماره 1 و 2
3-Bach(J.S): Concerto for two Violin and Orchestra
باخ: کنسرتو برای دو ویولن و ارکستر
4-Bach(J.S): Violin Concerto in g-minor
باخ: کنسرتو ویولن در سل مینور
5-Bach(J.S): Concerto for Violin and oboe and Orchestra BWV 1060
BWV 1060 باخ: کنسرتو برای ویولن و ابوا و ارکستر
6-Barber: Violin Concerto
باربر: کنسرتو ویولن
7-Bartok: Violin Concerto Nos: 1-2
بارتوک: کنسرتو ویولن شماره 1 و 2
8-Beethoven: : Violin Concerto
بتهوون: کنسرتو ویولن
9-Berg: Violin Concerto
برگ: کنسرتو ویولن
10-Brahms: Violin Concertos
برامس: کنسرتو ویولن
11-Brahms: Concerto for Violin and cello and Orchestra
برامس: کنسرتو برای ویولن و ویولنسل
12-Britten: Violin Concerto Op,15
بریتن: کنسرتو ویولن اپوس 15
13-Bruch: Violin Concertos Nos: 1-3
بروخ: کنسرتو ویولن های شماره 1 تا 3
14-Conus: Violin Concerto
کونوس: کنسرتو ویولن
15-Dvorak: Violin Concerto
دورژاک: کنسرتو ویولن
16-Elgar: Violin Concerto
الگار: کنسرتو ویولن
17-Glass: Violin Concerto
گلس: کنسرتو ویولن
18-Glazounow: Violin Concerto
گلازانف: کنسرتو ویولن
19-Gruenberg: : Violin Concerto
گروئنبرگ: کنسرتو ویولن
20-Haydn: Violin Concerto No,1
هایدن: کنسرتو ویولن شماره 1
21-Hindemith: Violin Concerto
هیندمیت: کنسرتو ویولن
22-Khachaturian: Violin Concerto
خاچاطوریان: کنسرتو ویولن
23-Kabalevsky: Violin Concerto
کابالوسکی: کنسرتو ویولن
24-Lalo: Violin Concerto(symphonie espagNole) Op,21
لالو: کنسرتو ویولن (سمفونی اسپانیول) اپوس 21
25-Mendelssohn: Violin Concerto Op,64
مندلسون: کنسرتو ویولن اپوس 64
26-Mozart: Violin Concertos Nos: 1-5
موزار: کتسرتو ویولن های شماره 1 تا 5
27-Mozart: sinfonia concertante for Violin and viola and Orchestra
موزار:سمفونیا کنسرتانت( زهی) برای ویولن، ویولا و ارکستر
28-Paganini: Violin Concertos Nos: 1-6
پاگانینی: کنسرتو ویولن های شماره 1 تا 6
29-Penderecki: Violin Concerto No,2
پندرسکی: کنسرتو ویولن شماره 2
30-Prokofiev: : Violin Concerto Nos: 1-2
پروکفیف: کنسرتو ویولن های شماره 1و2
31-Rozsa: Violin Concerto Op,24
روسا: کنسرتو ویولن اپوس 24
32-Saint-seans: Violin Concerto Nos: 1,3
سن سان: کنسرتو ویولن های شماره 1و3
33-Schumann: Violin Concerto
شومان: کنسرتو ویولن
34-Shostakovich: vioin Concerto Nos: 1-2
شوستاکویچ: کنسرتو ویولن های شماره 1و2
35-Sibelius: Violin Concerto
سیبلیوس: کنسرتو ویولن
36-Stravinsky: Violin Concerto
استراوینسکی: کنسرتو ویولن
37-Szymanowski: Violin Concertos Nos: 1-2
زیمانوفسکی: کنسرتو ویولن های شماره 1و2
38-Tartini: Violin Concerto in D-moll
تارتینی: کنسرتو ویولن
39-Tschaikowsky: Violin Concerto
چایکوفسکی: کنسرتو ویولن
40-Vasks: Violin Concerto
وسک: کنسرتو ویولن
41-Vieuxtemps: Violin Concerto Nos: 1-5
ویوتم: کنسرتو ویولن های شماره 1 تا 5
42-Viotti: : Violin Concerto Nos: 22,23
ویوتی: کنسرتو ویولن های شماره 22و23
43-Vivaldi: 12 Violin Concerto Op,8
ویوالدی: 12کنسرتو ویولن اپوس 8
44-Vivaldi: Violin Concerto Op,3 No,6
ویوالدی: کنسرتو ویولن اپوس 3 شماره 6
45-Vivaldi: Concerto for 4 Violin and Orchestra Op,3 No,10
ویوالدی: کنسرتو برای چهار ویولن و ارکستر، اپوس3 شماره 10
46-Vivaldi: Concerto for two Violins and Orchestra
ویوالدی: کنسرتو برای دو ویولن و ارکستر
47-Wieniawski: Violin Concertos Nos: 1-2
وینیاوسکی: کنسرتو ویولن های شماره 1و2
II-Violin and Orchestra:
1-Beethoven: Romances for Violin and Orchestra Nos:1,2
بتهوون: رومانس های ویلن و ارکستر شماره 1و2
2-Bizet-Sarasate: Carmen fantasy
بیزه-ساراسات: فانتزی کارمن
3-Bizet-Hubay: Carmen fantasy
بیزه-هوبای: فانتزی کارمن
4-Bizet-Waxman: Carmen fantasy
بیزه-وکس من: فانتزی کارمن
5-Bruch:Scottich fantasy
بروخ: اسکاتیش فانتزی
6-Chausson: Poeme ,Op.25
شاسون: پوئم اپوس 25
7-Glazunov: Mazurka oberek
گلازانف: مازورکا اوبرک
8-Joachim: Variations for Violin and Orchestra in E minor
یواخیم: واریاسونهایی برای ویولن و ارکستر در می مینور
9-Massenet: Meditaion from “Thais” Opera
ماسنه: مدیتیشن از اپرای ثایس
10-Paganini: sonata with variations for Violin and Orchestra in A major(La Primavera) Op. 30
پاگانینی: سونات با واریاسیونها برای ویلن و ارکستر در لا ماژور (لا پریماورا) اپوس 30
11-Paganini: Maestosa sonata sentimentale for Violin & Orchestra, Op. 27
پاگانینی: مائستوسا سوناتا سنتیمانتاله برای ویولن و ارکستر اپوس 27
12-Ravel:Tzigane
راول: زیگان
13-Sarasate: Zigeunerweisen,Op.20
سارازات: زیگوینروایسن اپوس 20
14-Saint seans: Introduction and Rondo Capriccioso,Op.28
سن سان: اینتروداکشن و روندو کاپریچیوسو اپوس 28
15-Saint seans: Havanaise,Op.83
سن سان: هاوانیز اپوس 83
16-Sinding: Suite op,10
سیندینگ: سوئیت اپوس 10
17-Tchaikovsky: Serenade melancolique Op,26
چایکوفسکی: سرناد ملانکولیک اپوس 26
18-Wieniawski:Legende op,17
وینیاوسکی: لجند اپوس 17
III-Violin and Piano works:
1-Albeniz: Suite espanola No,3
آلبینز: سوئیت اسپانیولا شماره 3
2-Bach(j.s): Six Sonatas for Violin and Clavier in B minor,A major,E major,C minor,F minor, G major
باخ: شش سونات برای ویولن و پیانو در سی مینور، لا ماژور، سی ماژور، دو ماژور، فا مینور و سل مینور
3-Bach(j.s): Sonate BWV 1023
باخ: سونات BWV 1023
4-Bach: English suite No,3
باخ: سوئیت انگلیسی شماره 3
5-Bazzini: The ronde of goblins
بازینی: دراند آف گابلینز
6-Bartok: Sonata for Violin and Piano Nos:1-2
بارتوک: سونات برای ویولن و پیانو شماره 1 و2
7-Beethoven: Ten Sonatas for Violin and Piano
بتهوون: 10 سونات برای ویولن و پیانو
8-Brahms: Sonatas for Violin and Piano Op;78,100,108,120/1,120/2
برامس: سونات برای ویولن و پیانو اپوس های 78، 100، 108، 120/1، 120/2
9-Brahms-Joachim: Hungarian Dances Nos: 1-21
برامس-یواخیم: رقصهای مجار شماره 1 تا 21
10-Debussy: Lenfant prodigue prelude
دبوسی: لفانت پرودیگ پرلود
11-Dinicu-Heifetz: Hora Staccato
دینیکو-هایفتز: هورا استکاتو
12-Debussy: The girl with the flaxen hair
دبوسی: د گرل وید فلاکسن هیر
13-Dohnanyi: Ruralia hungarica Op,32 No,6
دونانی: رورالیا هانگاریکا اپوس 32 شماره 6
14-Dvorak: Humoresqe Op,101
دورژاک: همورسک اپوس 101
15-Elgar: La Capricieuse Op,17
الگار: لا کاپریچیوزو اپوس 17
16-Franck: Sonata in A major
فرانک: سونات در لا ماژور
17-Gershvin: It aint nesessarily so
گرشیون: ایت اینت نسسرلی سو
18-Gluck- Kreisler: Melody
گلوک-کرایسلر: ملودی
19-Glazunov: Meditation in D
گلازانف: مدیتیشن در "ر"
20-Grieg: Three Sonatas for Violin and Piano Op;8-13-45
گریگ: سه سونات برای ویولن و پیانو اپوس 8-13-45
21-Khachaturyan-Heifetz: Sabre Dance
خاچاطوریان-هایفتز: سبر دنس
22-Korsakoff-Heifetz: The Bumble Bee
کورساکوف-هایفتز: بامبل بیی
23-Kodali: Three hunagrian dances
کودای: سه رقص مجار
24-Kreisler: Tombourin chinois Op,3
کرایسلر: تامبورین چینویز اپوس 3
25-Kreisler: Liebesfreud
کرایسلر: لیبسفرود
26-Kreisler: Liebesleid
کرایسلر: لیبسلید
27-Kreisler: Caprice viennois
کرایسلر: کاپریس وینویس
28-Kreisler: Schon rosmarin
کرایسلر: شون روسمارین
29-Kreisler: La chasse in the Style of Cartier
کرایسلر: لا چیس این د استایل آف کارتیر
30-Leclair: Sonata for Violin and Clavier Op,9 No,3
لکلیر: سونات برای ویولن و پیانو اپوس 9 شماره 3
31-Manuel du Falla-Kreisler: Dance espagole
مانوئل دو فالا-کرایسلر: دانس اسپانیول
32-Mendelssohn: On wings of songs
مندلسون: آن وینگ آف سانگ
33-Monti: Czardas
مونتی: چارداش
34-Mozart: Sonatas for Violin and Piano kv;301-306,376-380,403-404,454,481,526
موتسارت: سونات های برای ویولن و پیانو kv;301-306,376-380,403-404,454,481,526
35-Moszkowski: Guitarre Op,45 No,2
موسورسکی: گیتاره اپوس 45 شماره 2
36-Paganini: I Papliti Op,13
پاگانینی: آی پاپلیتی اپوس 13
37-Paganini:Mose fantasia
پاگانینی: موس فانتاسیا
38-Paganini: Le Streghe Op,8
پاگانینی: ل استرق اپوس 8
39-Paganini: Moto perpetue Op,11
پاگانینی: موتو پرپتو اپوس 11
40-Paganini-Auer: caprice No,24
پاگانینی-آوئر: کاپریس 24
41-Prokofiev: Two Sonatas for Violin and Piano Op;80,94A
پروکفیف: دو سونات برای ویولن پیانو Op, A80، 94
42-Prokofiev: March from the love of three oranges
پروکفیف: مارش فرام د لاو آف ثری اورنجس
43-Poulenc: Mouvements perpetuels No,1
پولنک: موومنت پرپتولس شماره 1
44-Rachmaninoff: Marguerites
راخمانینف: مارگریتس
45-Rachmaninov: Vocalise Op,34 No,14
راخمانینف: وکالیز اپوس 34 شماره 14
46-Ravel: Sonata for Violin and Piano in G major
راول: سوناتا برای ویولن و پیانو در سل ماژور
47-Sarasate: Caprice Basque Op,24
سارازات: کاپریس باسک اپوس 24
48-Sarasate: Danzas espanolas Op,21 Nos: 1,2 Op,22 Nos: 1 ,2 Op,23 Nos: 1 ,2 (habanera,zapateado,...)
سارازات: دانزاس اسپانول اپوس 21 شماره 1 و 2 اپوس 22 شماره 1 و 2 اپوس 23 شماره 1 و 2 (هابانرا، زاپاتدو و ..)
49-Sarasate:Introduction and tarantella Op,43
سارازات: اینتروداکشن و تارانتلا اپوس 43
50-Sarasate: Introduction and caprice jota
سارازات: اینتروداکشن و کاپریس جوتا
51-Schubert-Wilhelmj: Ave Maria
شوبرت-ویلهلم: آوه ماریا
52-Schubert: The bee Op,13 No,9
شوبرت: بیی اپوس 13 شماره 9
53-Schubert: Fantasia for Violin and Piano D.934
شوبرت: فانتاسیا برای ویولن و پیانو D.934
54-Scott(Cyril): Tallahassee suite No,1
اسکات: تالاهاسی سوئیت شماره 1
55-Smetana: domovini
اسمتانا: دومووینی
56-Sibelius: Nocturne for Violin and Piano
سیبلیوس: نوکتورن برای ویولن و پیانو
57-Sibelius: Nouvellette
سیبلیوس: نوولت
58-Strauss(Richard):An eisamer quelle Op,9 No,2
اشتراوس(ریچارد):ایسامر کوله اپوس 9 شماره 2
59-Strauss(Richard): Sonata for Violin and Piano Op,18
اشتراوس(ریچارد):سونات برای ویولن و پیانو اپوس 18
60-Suk: Song of love
ساک: سانگ آف لاو
61-Tartini: Devil`s trill
تارتینی: تریل شیطان
62-Tartini-: Devil`s trill - Kreisler cadenza
تارتینی: تریل شیطان(کادانس از کرایسلر)
63-Tartini-Kreisler: Varition on a theme of corelli
تارتینی-کرایسلر: واریاسیون بر روی تم کرلی
64-Vieuxtemps: Rondino Op,32 No,2
ویوتم: روندینو اپوس 32 شماره2
65-Vivaldi: Sonata in A major Op,2 No,2
ویوالدی: سونات لا ماژوراپوس 2 شماره 2
66-Vitali: Ciacona in G minor
ویتالی: شاکن در سل مینور
67-Vitali-Charlier: Ciacona in G minor
ویتالی-شارلیه: شاکن در سل مینور
68-Wieniawski: Polonaise brillante Op,21
وینیاوسکی: پولونزبریلانت اپوس 21
69-Wieniawski: Scherzo-tarentelle Op,16
وینیاوسکی: تارنتله اپوس 16
70-Wieniawski: Polonaise de concert Op,4
وینیاوسکی: پولونز کنسرت اپوس 4
71-Wieniawski: Kujawiak mazurka Op,3
وینیاوسکی: کوجاویک مازورکا اپوس 3
72-Wieniawski: souvenir of Moscow
وینیاوسکی: سوونیر آف مسکو
73-Wieniawski: Obertass mazurka Op,19 No,1
وینیاوسکی: ابرتاس مازورکا اپوس 19 شماره 1
74-Wieniawski:Dudziarz mazurka Op,19 No,2
وینیاوسکی: دودزیارز مازورکا اپوس 19 شماره 2
75-Wieniawski: Alla saltarella( Etude 5) Op,10
وینیاوسکی: آلا سالتارلا اتود 5 اپوس 10
76-Ysaye: Poem Elegaque
ایزایی: پوئم الگاک
IV-Violin solo works:
1-Bach(j.s): Three Sonatas for Violin solo BWV 1001, 1003,1005
باخ: سه سونات برای ویولون تکنواز
2-Bach(j.s): Three partitas for Violin solo BWV 1002,1004,1006
باخ: سه پارتیتا برای ویولون تکنواز
3-Bartok: Sonata for Violin solo
بارتوک: سونات برای ویولون تکنواز
4-Milstein: Paganiniana
میلستاین: پاگانینی آنا
5-Paganini:”nel cor piu non mi sento” for Violin solo
پاگانینی: نل کورپیو نان میسنتو برای ویولون تکنواز
6-Paganini: 24 caprices for Violin solo Op,1
پاگانینی: 24 کاپریس برای ویولون تکنواز
7-Wieniawski:l`Ecole Moderne for Violin solo Op,10
وینیاوسکی: اکل مدرن برای ویولون تکنواز اپوس 10
8-Ysaye: Sonatas for Violin solo No: 1-6
ایزایی: شش سونات برای ویولون تکنواز
V-Other Violin works:
1-Bach(j.s): : triple Concerto for Violin and flute and Clavier and Orchestra
باخ: تریپل کنسرتو برای ویلن، هارپسیکورد و فلوت و ارکستر
2-Bartok: 19 Duo for two Violin
بارتوک: 19 دوئت برای دو ویلن
3-Beethoven: triple Concerto for Violin and cello and Piano and Orchestra
بتهوون: تریپل کنسرتو برای ویلن، ویلنسل و پیانو و ارکستر
4-Giuliani: Sonata for Violin and Guitar
جولیانی: سونات برای ویلن و گیتار
5-Handel-Halvorsen: Passacaglia for Violin and Viola
هندل-هالورسن:پاساکالیا برای ویلن و ویولا
6-Kodali: Duo for Violin and Cello Op,7
کودالی: دوئت برای ویلن و ویلنسل اپوس 7
7-Paganini: Centon di sonate for Violin and Guitar No,1-4
پاگانینی: سنتون دی سونات برای ویلن و گیتار شماره 1 تا 4
8-Paganini: Sonata concertat for Violin and Guitar
پاگانینی: سونات کنسرتات برای ویلن و گیتار
9-Paganini: Six Sonata for Violin and Guitar Op,3
پاگانینی: شش سونات برای ویلن و گیتار اپوس 3
10-Ravel: Sonata for Violin and Cello
راول: سونات برای ویلن و ویلنسل
11-Wieniawski: Etudes-Caprices for two Violin (six etudes) Op,18
وینیاوسکی: اتود کاپریس برای دو ویلن اپوس 18
